დადეშქელიანები
თქმულების თანახმად, ეცერის ჩრდილოეთიდან მამაკაცი შემოსულა, რომელიც გაუგებარ ენაზე საუბრობდა. ადგილობრივების
შეკითხვაზე თუ ვინ იყო და საიდან მოვიდა, სტუმარს უპასუხია:" დადაშ კალან",
რაც ხალხმა აღიქვა, როგორც დადეშქელიანი.
ეცერლებმა იგი დიდი პატივით მიიღეს. ლტოლვილი შეეცოდათ
და თავიანთი მეურნეობიდან ზოგმა ქათამი აჩუქა, ზოგმა ცხვარი,თხა თუ ხარი. დაგროვილი
საჩუქრებით მან დიდი ქონება დააგროვა, დროთა განმავლობაში ის ყველაზე გავლენიანი პიროვნება
გახდა სოფელში. მას მოსისხლე მტრები გაუჩენია– რიჩგვიანები, ამიტომ საცხოვრებლად შემაღლებული
ადგილი აურჩევია, რაც მას სტრატეგიულად ხელსაყრელ პირობებს უქმნიდა. დადეშქელიანების
მდგომარეობა ძველებური მეფის ან მებატონის მდგომარეობას შეესაბამებოდა. მათ თავადის
ტიტული მოიპოვეს და მმართველობა მთელს ბალს ქვემო სვანეთზე გაავრცელეს.
სვანეთში ცარიზმის ხელისუფლების დამყარების შემდეგ
დადეშქელიანები იძულებით ემიგრაციაში წავიდნენ საფრანგეთში და იქ გააგრძელეს მოღვაწეობა.
დადეშქელიანების საგვარეულო კოშკი. 
დემტრიანები
ეცერის თემში, ბარშის უბანში გორაკზე შემორჩენილია
დემტრიანების საგვარეულო კოშკის ნანგრევები და ნაეკლესიარი.
გადმოცემის თანახმად, დემტრიანები ეცერის ძირძველ
მოსახლეობას წარმოადგენდნენ.ისინი სიმდიდრით გამოირჩეოდნენ, მათ კერძო საკუთრებაში
უამრავი წვრილფეხა და მსხვილფეხა პირუტყვი ითვლებოდა.
ერთხელ მათ ცხვრის ფარას გარეული თხა შეჩვევია.
დემტრიანებმა ის ვერაფრით მოიშორეს და გვარის მამაკაცებს მისი დაკვლა გადაუწყვეტიათ.
თხას, რომელსაც გრძნეულ არსებასთან აიგივებენ, ადამიანის ხმით უთქვამს: " არ დამკლათ,
თორემ ამოწყდებითო." დემტრიანებმა გაფრთხილების მიუხედავად თხა მაინც დაკლეს.
ლეგენდის
თანახმად, თხის წყევლა ახდა და დემტრიანების გვარი ამომწყდარა.
დადეშქელიანების ციხე-კოშკი ეცერში ..
ОтветитьУдалитьდადაშ სახელი რატომაა გელოვანებში?... გელოვანების შტოს დაერქვა დადეშქელიანი....
რუსებმა გაავრცელეს ,რომ დადეშქელიანები მოსული არიან კუმიკების მხარედან,ამას ვე იმეორებს უკანასკნელი მთავარი თენგიზ დადეშქელიანი,რომელმაც ეკატერინე ჭავჭავაძე -დადიანთან ერთად რუსებს გაანადგურებინეს კონსტანტინე (მურზაყან) დადეშქელიანი...ანუ იგი მთავრის პოსტისათვის მზად იყო ნებისმიერ სისულელეზე მოეწერა ხელი,მურზაყანის წინააღმდეგ მოქმედებდა რუსების დავალებით და ამას არ დაწერდა?!О происхождении князей Дадешкелиани
Существует несколько версий происхождения князей Дадешкелиани. Согласно грузинской версии, они являются ветвью рода князей Геловани, известных с начала XIII столетия. По преданию, некая принцесса из семейства Геловани, после разрушения ее клана принцами Дадиани в XVII столетии находит себе убежище в Кабарде, на Северном Кавказе. Ее старший сын Дадеш женится здесь на девушке аристократического рода. От него-то и пошел род князей Дадешкелиани. Потомки этого Дадеша вернулись в Сванетию в 1720-х годах и в противостоянии с конкурирующим кланом Ричгвиани смогли вернуть себе власть над Сванетией. Такую версию излагает К. Туманов в своей книге "Христианская история Кавказа"[1], изданной в 1963 г в Вашингтоне, хотя и он оговаривается, что сами Дадешкелиани придерживаются версии происхождения от шаухалов Тарковских. Есть скептически настроенные авторы, в основном грузинские, которые в корне отрицают какие-либо генеалогические связи между кумыкскими и грузинскими аристократическими фамилиями и в том числе между двумя вышеуказанными знаменитыми фамилиями на Кавказе[2]...რუსულ-სომხური მეცნიერება სულ ცდილობს საქართველოს ისტორიის გაყალბებას...დაკნინებას ,რათა წარსულის დიდება ქართველობამ ფიქციად მიიჩნიოს..”.ჩვენ არა ერთხელ გვითქვამს, რომ ერის პირქვე დამხობა გათახსირება, გაწყალება იქიდამ დაიწყება, როცა იგი თავისს ისტორიას ივიწყებს, როცა მას ხსოვნა ეკარგება თავისის წარსულისა, თავისის ყოფილის ცხოვრებისა, დავიწყება ისტორიისა, თავისის წარსულისა და ყოფილის ცხოვრების აღმოფხვრა ხსოვნისაგან – მომასწავებელია ერის სულით და ხორცით მოშლისა, დარღვევისა და მთლად წარწყმედისაცა. წარსული – მკვიდრი საძირკველია აწმყოსი, როგორც აწმყო – მომავლისა....”სტორია იგი დიდებული ტაძარია, საცა უწირავს ერთიან სულსა ერისას და საცა აღუმართავს ერს თავის დიდებული და დიდ – ბუნებოვან კაცთა უწმინდესნი ხატნი და ზედ წაუწერია დიდთა საქმეთა მოთხრობა, ვითა საშვილიშვილო ანდერძი. ერი, რომელსაც ახსოვს ეგ თავისის ერთიანის სულის წირვა, ეგ თავის დიდ – ბუნებოვანნი კაცნი და დიდთა საქმეთა ამბავი, კეთდება, მხნევდება, ჰგულოვანდება და თავმოწონებულია ყველგან, ჭირია თუ ლხინი. ამ ღირსებათა პატრონი ერი არ დაუვარდება, არ დაუძაბუნდება არავითარს ზედმოსეულს უბედურებასა და განსაცდელსა.”-ილია..ნამდვილი ისტორიაა იოანე მარუშისძის შთამომავლობაა-შერვაშიძე,დადიანი,დადეშქელიანი,მარშანია,ემხვარი,გელოვანი....
.აფრასიონ (სპარსული) " მრისხანე ". აქედანაა გვარი აფრასიძე. რაოდენობა 1000-ის ფარგლებში; საცხოვრისი - ეცერი,ფარი,მესტია , ბეჩო,გულირიფში ,სოხუმი,გაგრა, აჟარა, გენწვიში, გვანდრა, საკენი, ჩხალთა,გარდაბანი,მარნეული,რუსთავი,დმანისი,თეთრიწყარო,გალი,ოჩამჩირე,ტყვარჩელი,ლეჩხუმი,...1857 წელს ლეჩხუმში გადასახლებულ 6 ობოლი მცირეწლოვანი ძმას (ნაუ,ბიმურზა,ფაცი,ემუზა,სორეხი,ჯულაბი) დადეშქელიანს გვარს უცვლიან ადგილობრივი გვარით აფრასიძით,1870 წელს ისინი ითხოვენ გვარის დაბრუნებას და წოდების აღდგენას... უკიდურესად გაუსაძლისი პირობების გამო საბოლოოდ სვანეთიში დაბრუნების სანაცვლოდ გვარზე და წოდებაზე უარს ამბობენ... მე-19 საუკუნის 80-იან წლებში ისინი ბრუნდებიან და აფრასიძეების გვარი ლეჩხუმიდან ასე აღმოჩნდა სვანეთში...
Нико Николадзе
ОтветитьУдалитьНА-ВОСКРЕСЕНЬЕ
" Тифлисский вестник», 19 сентября 1876 года
Осада и пленение свана в Кутаисе... По поводу недавно оконченной «cванетской истории», я вспомнил, из впечатлений своей юности, эпизод об арестовании в Кутаисе бывшего владетеля Сванетии князя Константина Дадешкелиани.
Дело происходило в октябре 1857 года, в один из тех чудных осенних дней, которые так упоительно хороши в Кутаисе.
Было воскресенье. Дадешкелиани, вследствие «вспышки» смертельно ранил кутаисского генерал-губернатора князя Гагарина, и двух его чиновников, желавших арестовать его. Совершив преступление, он сошел к Риону, вымыл в реке свое окровавленное оружие, и как ни в чем не бывало, вернулся в город. Но увидя, что другие смотрят на убийство совершенно иными глазами, Дадешкелиани вошел в какой-то частный дом и спокойно заперся в нем. Замков в те времена в кутаисских квартирах было очень мало.
Дадешкелиани обошелся без них весьма просто: завидя в комнате невообразимой величины тахту, которую не могли бы поднять шесть обыкновенных смертных он взял ее как перышко и приставил к дверям.
К другим же дверям он приставил нечто еще более тяжелое: свой собственный корпус. Нужно вам сказать, что в жизни своей я не видел подобного великана. Он был высок и плечист нак никто, но чудная пропорциональность всех частей его стана сглаживала его необычайные размеры. Физиономия его не только была безукоризненно красива, но носила еще на себе печать того спокойствия и той доброты, которые нераздельно связаны со всякой несомненной и всеми признанной моральной и физнческой силой. Более потрясающего и более привлекательного впечатления не производила на меня ни одна из физиономий, виденных мною до сих пор.
Итак, Дадешкелани заперся в комнате. Чтобы арестовать его, двинули расположенный в Кутаисе Грузинский линейный № 1-й батальон, в полном его составе, две сотни донских казаков и артиллерийскую команду с пушкой, — словом, все наличные военные силы Кутаиса.
Войска три раза шли на штурм лестницы и балкона, конечно не решаясь стрелять, потому что велено было взять преступника живым. Три раза раскрывалась дверь и на балконе, появлялся Дедешкелиани в белой, как снег черкеске, с обнаженной шашкой в правой руке и с кинжалом в левой. И три раза по команде «назад» — войска возвращались к своим позициям. Наконец, велено было сделать обходное движение и попытаться стрелять в Дадешкелиани из задних окон. Выстрелы стрелковой роты не могли быть удачны (квартира была в верхнем этаже). Поэтому стрелки влезли на соседнее дерево, откуда и открыт был оружейный огонь. Но и это не скоро помогло.
Тогда приказали зарядить орудие, чтобы бомбардировать дом. Хозяин, И. Бакрадзе служивший помощником уездного начальника, потребовал, чтобы приказание стрелять из пушки дано было письменно дабы он имел потом право искать удовлетворения за разрушенный дом. Это остановило действия артиллерии. Между тем, семь пуль попало в Дадешкелиани сквозь окно. Четвертый штурм удался лучше первых трех. Солдаты дошли до дверей, и один из них успел просунуть штык в щель и пронзить левую руку Дадешкелиани, близ локтя. Схватив правой рукой этот, штык Дадешнелиани согнул его наподобие штопора: целый Кутаис, в течение нескольких месяцев, ходил смотреть на этот штык.
Наконец, еще одна пуля, попавшая ему в спину, сквозь окно, обессилила его и он отворил дверь, вышел на балкон и бросил свою шашку в знак того, что он сдается на капитуляцию. Его связали и провели пешком через целый город, до гауптвахты.
Ровно через две недели его расстреляли. Из двенадцати пуль попавших в него одна прорезала веревку, которой он привязан был к столбу, и тело великана свалилось в вырытую тут же могилу. Я собственными глазами видел, как в этой могиле тело упавшее ничком, перевернулось лицом к небу, как бы для того, чтобы быть похороненным по-человечески. Бывают же на свете такие силачи, которых и смерть с трудом одолевает!..
И вы удивляетесь после этого, — что против двадцати пяти жителей Вольной Сванетии послан был целый отряд..."
1857 წელს ქუთაისში გამოიძახეს სვანეთის (ბალსქვემო თემების)უკანასკნელი დამოუკიდებელი მთავარი, თავადი კონსტენტინე დადეშქელიანი და ერევანში გადასახლება გადაუწყვიტეს. ეს გადაწყვეტილება ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორმა ალექსანდრე გაგარინმა გამოუცხადა კონსტანტინეს, რასაც მათ შორის შელაპარაკება მოყვა.გაგარინმა დადეშქელიანის განეიარაღებინა ბრძანა.კონსტანტინემ ეს ვეღარ მოითმინა და ხანჯლით მოკლა გაგარინი და იქვე მყოფი მოხელეები: ილინი და არდიშვილი, რომლებიც გენერლის დაცვას ცდილობდნენ.დაჭრა გაგარინის პირადი მცველი.
ОтветитьУдалитьკონსტანტინე გაიქცა, მაგრამ შეიპყრეს და სამხედრო ტრიბუნალის გადაწყვეტილებით დახვრეტა მიუსაჯეს.დახვრეტის შემდეგ მისი მამულები ხაზინას გადაეცა, .
მთავარის გვამი, როგორც სიკვდილით დასჯილისა ოჯახს არ ეკუთვნოდა, ამიტომ ჯერ კაზაკთა გარნიზონის ბინძურ სასაფლაოზე დაფლეს, ხოლო მოგვიანებით, რამდენიმეწლიანი ბრძოლის შემდეგ მთავრის მეუღლემ მთავარმმართებლისგან გვამის ოფიციალურად გადმოსვენების უფლება მიიღო, ის ქუთაისშივე არქიელის გორაზე ახალსაძირკველჩაყრილ წმინდა გიორგის ეკლესიაში დაასაფლავეს, თუმცა დადეშქელიანის ნეშტის მეუღლისთვის დაბრუნებას მთავარმართებელიც შეეწირა და მთელი რიგი ჩინოვნიკებისა, რომლებიც სამსახურიდან გაათავისუფლეს....დღესდღეობით მურზაყან დადეშქელიანის საფლავის ზუსტი ადგილი უცნობია, რადგან ეკლესიაში კომუნისტების დროს იატაკი დააგეს და საფლავები გადაფარეს....სიმბოლურია, რომ ქუთაისში, არქიელის გორაზე მდებარე წმინდა გიორგი ამ ეკლესიაში განისვენებს საქართველოს ორი სამთავროს უკანასკნელი წარმომადგენელი: მურზაყან დადეშქელიანი და მამია გურიელი..
ОтветитьУдалить"ვინც ჭეშმარიტად აღზევებულია, მას აღზევება არ ესაჭიროება. სულმდაბალნი მიესწრაფიან აღზევებას მუდამ..."
ОтветитьУдалитьციტატის წყარო: „დავით აღმაშენებელი“...
რუსების მიერ სვანეთში 1857 წელს ჩატარებული რეპრესიების შედეგად წართმეული გვარი დადეშქელიანი დავიბრუნე 2004 წელს, რაც მავანნმა პატივმოყვარეობად , აღზევებისკენ მისწრაფებად ჩამითვალეს მე და ჩემს შვილს ...
მინდა განვაცხადო , რომ ჩემთვის და ყველა ქართველისთვის საქართველოს თავისუფლებისთვის ბრძოლაში მონაწილეობა და შემდეგ დამოუკიდებლობის აქტზე ხელმოწერით ამ უდიდესი მიღწევის დაფიქსირება , აღზევების უმაღლესი წერტილია და მის დაცვისათვის ყოველგვარ დარბევებზე , სიკვდილზე წასვლა, დაპატიმრებები , უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს მუშაობაში გროზნოში ,ზუგდიდში , თბილისში მონაწილეობა , მე-20 საუკუნის უდიდესი ქართველის - ბატონ ზვიად გამსახურდიას გვერდში დგომა ( ზუგდიდიდან სვანეთში მე გამაყვანიეს 30 ადამიანი და არ მომცეს საშუალება მის გვერდში ვმდგარვიყავი) არის ყველაზე დიდი აღზევება ...
... მეცნიერაშიც სოციოლოგიის დოქტორი ვარ , თითქმის 30 წელი ლექციებს ვკითხულობდი , მაგრამ მრწამსის გამო თსუ დამატოვებინეს და რწმენა არ შემიცვლია პროფესორობის გულისათვის ..
ასე , რომ ვეთანხმები ბატონ კონსტანტინეს , ჭეშმარიტად აღზევებულს არაფერში არ მჭირდება აღზევება ( მით უმეტეს დამოუკიდებლობის აქტზე აფრასიძეა დაფიქსირებლი და ამ გვარს ამით დიდების დიდი გვირგვინი დაედგა), სულმდაბლებს კი - ნამდვილად ამისკენ ისწრაფვიან ( ამჯერად ჩემი შენ გითხარიოს მოვლენასთან გვაქვს საქმე )..
დადეშქელიანების წარმოშობაზე აბსოლიტური სიყალბე შექმნეს რუსულ -სომხურმა მეცნიერებამ და იმას ქართველიები იმეორებენ ყველა საიტზე :(
ОтветитьУдалить..იოანე მარუშიანმა(ძემ) საქართველო გააერთიანა და ქართული სამთავროების მთავრები დაგვიტოვა... .დადეშქელიანის გვარი არის გელოვანების შტოდან წარმოშობილი ,თვითონ დადეშქელიანი გვარი წარმოიშვა სვანური სიტყვა ”დადეშ”-იდან ( სვანურად ნიშნავს დედის) ..XVII საუკუნეში დადიანებისგან დევნილი დადეშ გელოვანი დაბრუნდა ყაბარდოდან საკუთარ სამთავროში ,სვანეთში და რიჩგვიანებთან ბრძოლაში გაიმარჯვა. ამ პერიოდიდან სვანეთის მთავრები იწოდებიან დადეშქელიანები.. ....საერთოდ, მარუშიანების(ძის) გან(საქართველოს გამაერთიანებელი შიდა ქართლის მთავარი იოანე მარუშისძე) არიან წარმოშობილი ვარდანიძეები-გურიელები,შერვაშიძეები,მარშანიები,ემხვარები (აფხაზეთის მთავრები) ,არიშიანები (კახეთის მთავარი),დადიანი (სამეგრელო),გელოვანი,დადეშქელიანი(სვანეთის მთავრები) ....
ОтветитьУдалить